ایران‌شناسی دانشگاه بامبرگ آلمان
«فارسی شکر است»؛ جمله ای زیبا بر روی سایت بخش ایران‌شناسی دانشگاه بامبرگ آلمان
عبارت “فارسی شکر است”، برای بسیاری از ایرانی‌ها، یادآور داستان کوتاهی از محمدعلی جمالزاده است. اما احتمالا خیلی از ما نمی‌دانیم که این عبارت کوتاه، بر روی وب‌سایت بخش ایران‌شناسی دانشگاه بامبرگ نیز نوشته شده است.
در واقع مسئولان بخش ایران‌شناسی دانشگاه بامبرگ از این عبارت برای ترغیب دانشجویان به یادگیری زبان فارسی استفاده می کنند. هر چه باشد، دانشگاه بامبرگ سال‌ها است که به عنوان یکی از فعال‌ترین دانشگاههای آلمان در حوزه مطالعات ایرانی شناخته می‌شود.
در این دانشگاه، علاوه بر تدریس رشته ایران‌شناسی، پروژه‌های تحقیقاتی زیادی نیز در حوزه تاریخ، ادبیات، سیاست، رسانه و فرهنگ ایران و کشورهای فارسی‌زبان وجود دارد. جالب است بدانید که محققان دانشگاه بامبرگ در دهه‌های اخیر، در حوزه پژوهش درباره ایران، افغانستان، آسیای مرکزی، بالکان، قفقاز، آناتولی و بخش فارسی زبانان هند، نقش ارزنده‌ای ایفا کرده‌اند.
در این مقاله، فعالیت‌های بخش ایران‌شناسی دانشگاه بامبرگ را مورد بررسی قرار داده‌ایم:
دانشگاه بامبرگ به دلیل برگزاری دوره‌های آموزش زبان فارسی، در میان دانشجویان رشته ایران‌شناسی شهرت خاصی دارد. مسئولان بخش ایران‌شناسی با شعار “فارسی شکر است” تلاش می‌کنند تا دانشجویان رشته‌های مختلف را به یادگیری زبان فارسی ترغیب کنند. در این دانشگاه، دانشجویان پیش از ورود به رشته مطالعات ایران، در یک دوره فشرده آموزش زبان فارسی شرکت می‌کنند.
پس از آن، علاقمندان به تحصیل در رشته ایران‌شناسی می‌توانند در مقطع کارشناسی، در رشته مطالعات شرق اسلامی یا اسلام‌شناسی ثبت‌نام کنند. بخشی از دروس رشته شرق اسلامی یا اسلام‌شناسی، به تاریخ و فرهنگ ایران می‌پردازد.
اما در مقطع کارشناسی ارشد، دروس تخصصی‌تر می‌شود. دانشجویان در این مقطع باید رشته‌ای با عنوان “ایران‌شناسی: زبان، تاریخ و فرهنگ” را انتخاب کنند. مشخص است که در این رشته، تمرکز دانشجویان بر تحصیل و تحقیق در حوزه‌های ادبیات و تاریخ ایران است. همچنین در این مقطع، مهارت‌های زبان فارسی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
تبادل دانشجوی دانشگاه بامبرگ با دانشگاههای ایران
یکی از جالب‌ترین برنامه‌های موسسه ایران‌شناسی در دانشگاه بامبرگ، تبادل دانشجو با دانشگاه تهران است. موسسه تبادلات آکادمیک آلمان(DAAD) در چارچوب برنامه همکاری بین‌المللی در زمینه تحصیلات دانشگاهی و آموزش حرفه‌ای، به تبادل دانشجو میان دانشگاه بامبرگ و تهران می‌پردازد.
بر این اساس، هر سال، ۶ دانشجو فیلولوژی ایرانی (به عنوان مثال دانشجویان مطالعات ایران، مطالعات اسلامی و غیره) این فرصت را دارند تا برای یک ترم تحصیلی در دانشگاه تهران بورسیه شوند.
در این دوره، دانشجویان امکان مطالعه در موسسه دهخدا، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و همچنین دپارتمان زبان و ادبیات فارسی را دارند. همچنین، ۶ دانشجو از دانشگاه تهران نیز می‌توانند برای یک ترم تحصیلی در دانشگاه بامبرگ فرصت مطالعاتی بگیرند. این برنامه از سال ۱۹۹۳ پایه‌ریزی شده است و در میان دانشگاههای اروپای غربی و آمریکای شمالی منحصر به فرد است.
دانشجویانی که برای این فرصت مطالعاتی انتخاب شوند، می‌توانند از کمک‌هزینه سفر، بورسیه تحصیلی، کمک‌هزینه ثبت‌نام دانشگاه و بیمه مسافرتی استفاده کنند
پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاه بامبرگ
بسیاری موسسه ایران‌شناسی دانشگاه بامبرگ را با پروژه آرشیو دیجیتالی اسناد فارسی می‌شناسند. محققان در این پروژه، اسناد تاریخی مربوط به دوران قرون وسطى، اوایل عصر جدید ایران و همچنین آسیاى مرکزى تا قرن بیستم را برای بایگانی دیجیتال مورد بررسی قرار می‌دهند.
آنطور که در سایت دانشگاه بامبرگ ذکر شده است، هدف از این طرح، دستیابى به اسناد و مدارک تاریخى به زبان فارسى است. این بانک دیجیتالى با امکانات وسیع جست‌وجو، دسترسی پژوهشگران به منابع دست اول تاریخى را آسان‌تر می‌کند.
در بخشی از این سایت، درباره هدف ایجاد بانک اطلاعاتی آمده است:« با ایجاد این “بایگانى مجازی” نه تنها دسترسى به اسناد تاریخى فارسى آسان‌تر مى‌‌شود، بلکه امکان جست‌وجوى دقیق درباره یک شخص، یک شهر، یک منطقه و یا درباره یک موضوع نیز امکان‌پذیر خواهد بود.
این بانک اطلاعاتى شامل اسناد خصوصى و دولتى از قبیل فرمان‌ها، مکاتبات رسمى، شخصى و اسناد حقوقى مانند وقفنامه‌ها، عقدنامه‌ها و احکام قضایى است. از آنجا که این بانک اطلاعاتى به طور پیوسته اسناد تاریخى منتشر شده را بایگانى می‌کند، نقش مرکز جمع‌آورى فهرست اسناد را نیز دارد.
از دیگر فعالیت‌های مهم دانشگاه بامبرگ می‌توان به مشارکت در پروژه فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی شرقی در آلمان اشاره کرد. پروژه تحقیقاتی”فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی شرقی در آلمان” در آکادمی علوم گوتینگن انجام می‌شود، اما فهرست‌نویسی بخش نسخه‌های فارسی زیر نظر پروفسور کریستوف ورنر، استاد دانشگاه بامبرگ صورت می‌گیرد.جالب است بدانید که از سال ۲۰۱۶، بخش زیادی از این نسخه‌های خطی به صورت آنلاین منتشر شده‌اند.
یکی دیگر از پروژه‌های مشترک دانشگاه بامبرگ با سایر دانشگاههای آلمان و اروپا، پروژه “ مدرنیته و مدرنیسم در تاریخ ادبیات فارسی” است. پژوهشگران در این پروژه، جایگاه ادبیات فارسی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم را مورد بررسی قرار می‌دهند.
در پروژه “ مدرنیته و مدرنیسم در تاریخ ادبیات فارسی” محققانی از دانشگاههای بامبرگ، ماربورگ، هومبولت برلین، هاروارد، ییل و موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی پاریس حضور دارند.
پروژه دیگر دانشگاه بامبرگ درباره دیجیتال‌سازی یادداشت‌های روزانه کارل هاسکنخت، گیاه‌شناس آلمانی در سفر به امپراتوری عثمانی و ایران است. این پروژه نیز با همکاری دانشگاههای دیگر آلمان از جمله دانشگاه ینا و ماربورگ انجام می‌شود.
پیش‌تر دفتر یادداشت‌های روزانه کارل هاسکنخت توسط گیاه‌شناسان و خاورشناسان آلمانی بازنویسی شده و اکنون کار دیجیتال‌سازی آن در دست انجام است.
“تقابل تاریخ‌نگاری گرجستان با ایران در قرون هفدهم و هجدهم” نیز نام پروژه دیگری است که در دانشگاه بامبرگ دنبال می‌شود. کشور گرجستان در قرون هفدهم و هجدهم تحت تاثیر حملات صفویان و امپراتوری عثمانی قرار گرفته است. از این رو، پژوهشگران دانشگاه بامبرگ تلاش می‌کنند تا روابط میان ایران و گرجستان در آن دوره تاریخی را مورد بررسی قرار دهند.
همچنین محققان این دانشگاه در پروژه دیگری به بررسی روایت‌های دفاع مقدس در ادبیات ایران می‌پردازند. در این پروژه، روایت‌های دولتی و غیردولتی از ۸ سال دفاع مقدس در ادبیات ایران مورد بررسی قرار می‌گیرند.
علاوه بر این‌ها، دانشگاه بامبرگ سمینارها و کارگاه‌های آموزشی متعددی در حوزه هنر و فرهنگ ایران برگزار می‌کند. به‌طور مثال در سال ۲۰۱۸، این دانشگاه میزبان کارگاهی با عنوان “هنر خطاطی فارسی” بود.